OLA – dsb

Słowjański rěcny atlas

Źěło na Słowjańskem rěcnem atlasu (OLA) jo se zachopiło po wobzamknjenju 4. mjazynarodnego kongresa slawistow (Moskwa, september 1958). Pśi Mjazynarodnem komiteju slawistow jo se załožyła Komisija OLA, w kotarejž su se zgromaźili wuznamne slawisty wšakich krajow. Toś ta komisija jo potom wutworiła ze swojogo boka źěłowu kupku.

Napšašnik OLA wopśimujo 3454 pšašanjow. Do seśi napšašowanja słuša něźi 850 dypkow.

Na wuźěłanju OLA wobźěluju se slědujuce institucije: Akademija wědomnosćow a wuměłstwow Bosniskeje a Hercegowiny, Akademija wědomnosćow Českeje republiki, Bulgarskeje akademije wědomnosćow, Carnogorska akademija wědomnosćow a wuměłstwow, Chorwatska akademija wědomnosćow a wuměłstwow, Makedonska akademija wědomnosćow, Narodna akademija wědomnosćow Běłoruskeje, Narodna akademija wědomnosćow Ukrainy, Polska akademija wědomnosćow, Ruska akademija wědomnosćow, Serbiska akademija wědomnosćow a wuměłstwow, Serbski institut (Budyšyn), Słowakska akademija wědomnosćow a Wědomnostno-slěźarski centrum Słowjeńskeje akademije wědomnosćow a wuměłstwow.

Pśedmjat OLA jo kupka blisko pśiswojźbnych (słowjańskich) rěcow w cełku, nic pak jadnotliwe rěcy. Z tym njezwisujo jano kwantitatiwna, ale teke kwalitatiwna swojoraznosć Atlasa, dokulaž postajujo wašnja pśistupa pśedmjat kartografěrowanja. Mjaztym až wotbłyšćuju narodne atlasy dialektalne rozdźěle z narodnej wagu we wobłuku jadnotliwych rěcow, kartografěruju se w OLA rozdźěle na rowninje cełeje słowjańskeje kupki rěcow, rozdźěle z cełosłowjańskim wuznamom.

Kolektiw OLA jo se pśedewzeł zebraś a pśedstajiś material pśinosujucy k rozwězanju problemow dwojogo typa – historisko-pśirownujucych a synchronisko-typologiskich.

K prědnemu typoju problemow słušaju take pšašanja ako nastaśe słowjańskego rěcnego cełka a jogo pozdźejše dialektalne diferencěrowanje a dalej nastaśe słowjańskich rěcow pśibytnosći. OLA porucujo material za wotegrono na pšašanje za prědneju domownju Słowjanow a jich slědujucego wudrogowanja do wšakich stron, do wšakich geografiskich conow a we wšakich dobach historije, za kontaktami słowjańskich rěcow z rěcami njesłowjańskich ludow na wjelickem teritoriju z wjelgin wšakorakimi kulturami: z Germanami, Baltami, Keltami, Trakiskimi, Iranskimi, Finnougriskimi, Turkami, Ilirskimi, Grichiskimi, Romarjami. To wšykno wotbłyšćujo se w tom abo drugem stopnju na kartach OLA.

Drugi, bejnje nowy nadawk, kenž njejo mjenjej wažny, jo synchronisko-typologiski. Za OLA, kenž wopśimujo cełu swojźbu źe wjelgin bliskich, ale bejnje se rozeznawajucych rěcow, jo typologija bytostne pšašanje, kotarež potrjefijo wšykne rowniny rěcnego systema.

OLA wuchada w dwěma serijoma – leksikalisko-słowotwornej a fonetisko-gramatiskej (fonetika, morfologija, syntaksa). Tuchylu južo wudate zwězki toś teju serijowu wopśimuju leksikalisko-słowotworne a fonetiske karty (w pśiducem su planowane teke morfologiske, syntaktiske a semantiske karty). W leksikalisko-słowotwornych zwězkach pśedstaja se material w rozrědowanju na wěste tematiske wobłuki, w fonetiskich pak rozrědowany po wšakich zjawach we wobłuku zukowego systema słowjańskich rěcow.

Wotpowědujucy dwěma serijoma atlasa źěła se w OLA w dwěma sekcijoma – leksikalisko-słowotwornej a fonetisko-gramatiskej. K tomu pśiźo hyšći podsekcija za morfonologisku transkripciju. Toś ta podsekcija wuźěłajo k podawanju na leksikalisko-słowotwornych kartach spowšyknjone formy, kotarež zgromaźuju na zakłaźe słowotworneje analyze fonetiske warianty na rowninje jadnotliwych rěcow. Gano jo se załožyła nowa kompjuterowa podsekcija, kotaraž zaběra se z kompjuterizowanim źěła na Słowjańskem rěcnem atlasu.